Đội Thiếu niên Tiền phong (TNTP) Hồ Chí Minh được thành lập vào ngày 15/5/1941 tại thôn Nà Mạ, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng với tên gọi đầu tiên là Hội Nhi đồng Cứu quốc. Ngày đầu thành lập, Đội có 5 đội viên là Nông Văn Dền (bí danh là Kim Đồng, Nông Văn Thàn (bí danh là Cao Sơn), Lý Văn Tịnh (bí danh là Thanh Minh), Lý Thị Nì (bí danh là Thủy Tiên) và Lý Thị Xậu (bí danh là Thanh Thủy). Kim Đồng được bầu làm đội trưởng.
Sau tháng 5/1941, các Đội thiếu nhi cứu quốc ở mọi nơi được thành lập, tích cực tham gia các hoạt động cách mạng cùng với cha anh và tham gia các hoạt động xã hội như: dạy bình dân học vụ, cổ động, tham gia sản xuất, tiết kiệm hoặc bảo vệ trật tự trị an, giúp đỡ bộ đội, tự vệ.
Sau thắng lợi lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945, ngày 02/9/1945, Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt nam dân chủ cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam. Nhưng hòa bình chưa được bao lâu, giặc Pháp lại xâm lược nước ta một lần nữa. Bác Hồ đã kêu gọi toàn dân kháng chiến chống thực dân Pháp. Các Đội thiếu nhi cứu quốc đã làm theo lời Bác tham gia kháng chiến. Đội viên, thiếu nhi tích cực tham gia hoạt động cách mạng như làm liên lạc, trinh sát, bảo vệ trật tự trị an, bảo vệ xóm làng, tham gia lao động tiết kiệm, xoá mù chữ... và lập công xuất sắc như Đội thiếu nhi Hoàng Văn Thụ, Đội thiếu nhi Bát Sắt (Hà Nội), Đội Thiếu nhi Thành Huế, Đội Thiếu nhi Đồng Tháp Mười... Nhiều tấm gương anh hùng liệt sĩ thiếu niên như Lê Văn Tám, Dương Văn Nội, Vừ A Dính, Phạm Ngọc Đa, Nguyễn Văn Thu… xuất hiện trở thành gương sáng cho các thế hệ mai sau.
Vào tháng 02/1948, Bác Hồ đã gửi thư căn dặn thiếu nhi cả nước làm công tác Trần Quốc Toản. Từ đó, một phong trào lớn của Đội ra đời để giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, neo đơn. Đến nay công tác Trần Quốc Toản đã trở thành phong trào truyền thống của Đội ngày càng phát triển và có ý nghĩa xã hội rộng lớn.
Tháng 3/1951, Đội thiếu nhi cứu quốc được đổi tên thành Đội Thiếu nhi tháng Tám.
Năm 1954, hòa bình lập lại, nhưng nước ta tạm thời bị chia cắt làm 2 miền. Đế quốc Mỹ âm mưu chia cắt nước ta và phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ. Từ đó, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng vừa đấu tranh thống nhất Tổ quốc, vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.
Miền Bắc hòa bình, trẻ em được cắp sách đến trường. Tổ chức Đội phát triển mạnh đến các thôn xóm, bản làng và các trường học. Các phong trào “Vì miền Nam ruột thịt”, “Đi thăm miền Nam” của Đội cũng phát triển mạnh mẽ.
Sau Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ 2, ngày 4/11/1956 Đội được đổi tên là Đội Thiếu niên Tiền phong. Đến năm 1961, các em ở lứa tuổi nhi đồng được tổ chức vào Đội nhi đồng tháng Tám.
Năm 1958 Hợp tác xã Măng Non Thạch Khối (Hải Hưng) được thành lập, mở đầu cho phong trào xây dựng hợp tác xã Măng non ở miền Bắc. Hợp tác xã Măng non Phú Mẫn (Hà Bắc) đã trở thành điển hình của phong trào, được Bác Hồ gửi thư khen.
Ngày 02/12/1958, Bác Tôn Đức Thắng - Chủ tịch Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa 2 - đã viết thư hoan nghênh sáng kiến của thiếu nhi Hải Phòng và Sơn Tây, đề nghị Quốc hội và Chính phủ cho phép thiếu nhi mở phong trào làm kế hoạch nhỏ, xây dựng Nhà máy nhựa Thiếu niên tiền phong ở Hải Phòng. Ngày 30/5/1959, Nhà máy nhựa mang tên đội khánh thành, Ban giám đốc đã trao cho đoàn đại biểu thiếu nhi miền Bắc 18.000 đồ chơi - sản phẩm của nhà máy để trao tặng cho các bạn thiếu nhi miền Nam.
Ngày 15/5/1961, nhân kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Đội, Bác Hồ đã căn dặn các cháu thiếu niên nhi đồng 5 điều, từ đó đến nay 5 điều Bác Hồ dạy đã trở thành mục tiêu phấn đấu của toàn thể thiếu niên, nhi đồng Việt Nam.
Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào
Học tập tốt, lao động tốt
Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt
Giữ gìn vệ sinh thật tốt
Khiêm tốn, thật thà dũng cảm
Năm 1961, phong trào “Nghìn việc tốt” của Đội xuất hiện ở Tam Sơn, Hà Bắc và phát triển khắp các địa phương trở thành một phong trào lớn của Đội cho đến nay với nội dung: “Nói lời hay, làm việc tốt, phấn đấu trở thành cháu ngoan Bác Hồ”.
Ngày 20/12/1961 Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam ra đời, tổ chức Đội Thiếu niên tiền phong ở miền Nam được thành lập và phong trào “Việc nhỏ chí lớn chống Mỹ cứu nước” của thiếu nhi miền Nam phát triển theo cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Góp phần vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thiếu nhi cả hai miền đã lập nên những chiến công xuất sắc.
Ngày 15/5/1966, nhân kỷ niệm 25 năm ngày thành lập Đội, Bác Tôn Đức Thắng thay mặt Đảng và Nhà nước đã trao cho đội lá cờ thêu nhiệm vụ của Đội trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
"Vâng lời Bác dạy,
Làm nghìn việc tốt
Chống Mỹ cứu nước
Thiếu niên sẵn sàng".
Ngày 30/01/1970, sau ngày Bác Hồ đi xa, thể theo nguyện vọng của thanh niên, đoàn viên, đội viên, thiếu nhi cả nước, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ra nghị quyết trao cho Đoàn và Đội được mang tên Bác Hồ kính yêu và từ đó đến nay Đội được mang tên: Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh.
Ngày 30/4/1975 chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, miền Nam được hoàn toàn giải phóng, đất nước được hoàn toàn độc lập và thống nhất. Tháng 6/1976, Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đoàn lần thứ 23 họp tại thành phố Hồ Chí Minh đã thống nhất tổ chức Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh trong cả nước và đề nghị Ban chấp hành Trung ương đảng trao cho Đội khẩu hiệu: “Vì Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vì lý tưởng của Bác Hồ vĩ đại: Sẵn sàng!”.
Sau ngày độc lập nước nhà, đội viên thiếu niên tiền phong và thiếu nhi Việt Nam tiếp tục không ngừng thi đua học tập, tu dưỡng và rèn luyện, tích cực xây dựng tổ chức Đội, giúp sức nhỏ bé của mình vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Các phong trào và hoạt động của Đội luôn gắn liền với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, gắn liền với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Đội đã tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp với lửa tuổi theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, dưới sự hướng dẫn của các anh chị phụ trách, tạo cho thiếu niên nhi đồng biết vượt khó để học tập tốt, rèn luyện tốt, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, Cháu ngoan Bác Hồ, mai này trở thành người công dân mới, góp phần xây dựng Tổ quốc Việt Nam giàu đẹp. Các quỹ “Vì bạn nghèo”, “Hỗ trợ tài năng trẻ”, quỹ Vừ A Dính, Đôrêmon, Giải thưởng Kim Đồng... đã thu hút hàng tỷ đồng nhằm giúp đỡ hàng nghìn bạn có hoàn cảnh khó khăn có thêm điều kiện sinh hoạt và học tập, hoà nhập với cộng đồng. Các phong trào “Nói lời hay, làm việc tốt, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, Cháu ngoan Bác Hồ”; phong trào “Hành quân theo bước chân những người anh hùng”, “Về với cội nguồn”, “Vì điểm tựa tiền tiêu”, “Áo lụa tặng bà”, “Địa chỉ nghĩa tình”... đã thu hút hàng triệu em tham gia. Thông qua các hoạt động đó, các em được tự rèn luyện và được giáo dục những truyền thống cách mạng, những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc.
79 năm qua, những trang vàng sử Đội và hào khí truyền thống của Đội TNTP Hồ Chí Minh mỗi ngày một sáng. Lịch sử đó, truyền thống đó gắn liền với phong trào thiếu nhi Việt Nam và là một bộ phận không thể tách rời trong lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc và lịch sử Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Với những cống hiến của Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và thiếu niên, nhi đồng Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành lập Đội (tháng 5/2001), Nhà nước ta đã quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng - phần thưởng cao quý nhất của Đảng và Nhà nước cho Đội TNTP Hồ Chí Minh. Thành tích đó đã đánh dấu một mốc son chói lọi trên con đường phát triển của Đội TNTP Hồ Chí Minh và lớp lớp thiếu nhi Việt Nam.
79 năm ghi dấu một chặng đường phát triển và trưởng thành của tổ chức Đội với lớp lớp các thế hệ đội viên đã trở thành những nhà lãnh đạo, những công dân ưu tú của xã hội, những tiến sĩ, kĩ sư, bác sĩ, những nhà khoa học, thầy cô giáo, những công nhân có bàn tay vàng, nhiều sáng tạo… Hôm nay đây, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự dìu dắt của Đoàn và sự chăm lo của toàn xã hội, Đội TNTP Hồ Chí Minh, thiếu niên, nhi đồng Việt Nam nói chung và Khánh Hòa nói riêng đang có những thuận lợi, thời cơ mới để tiếp bước cha anh rèn đức, luyện tài, xây dựng tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh ngày càng vững mạnh
Đội viên, thiếu niên, nhi đồng hôm nay nguyện: “Vì Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vì lý tưởng của Bác Hồ vĩ đại, Sẵn sàng!”